آلزایمر چیست؟ عوامل، علائم، درمان و پیشگیری آلزایمر

مبهم!
در این مقاله به بررسی بیماری می‌پردازیم که اگر به آن مبتلا شده باشید ممکن است نوشته‌های ما را به فراموشی بسپارید، درب ورودی خانه‌تان را گم کنید و به طور کلی گیج و مبهم باشید. همچنین پزشکان نیز نمی‌توانند به طور قطع بیماری آلزایمر را تشخیص دهند و این بیماری برای آن‌ها نیز مبهم است. دانشمندان نیز تا کنون راه درمان قطعی این بیماری را نیافته‌اند و هم‌چنین علت این بیماری نیز برای آن‌ها مبهم است. احتمالا شما نیز با من هم نظر باشید که آلزایمر یک ابهام به تمام معناست.

سعی ما این است که کمی از ابهام‌ها را در این مقاله برطرف کنیم. برای این امر در ابتدا لازم آشنایی مختصری با این بیماری پیدا کنیم و بعد مفصل‌تر به جزئیات خواهیم پرداخت.

بیماری آلزایمر چیست؟

بیماری آلزایمر شایع ترین نوع دِمانس (اختلال شناخت و حافظه) با شروع تدریجی و پیشرفت مداوم است که به مرور حافظه و توانایی‌های ذهنی دیگر مانند تفکر، استدلال و قضاوت فرد را تحت تأثیر قرار می دهد و فرد را در انجام وظایف روزانه زندگی با مشکل مواجه می کند.
بیماری آلزایمر نوعی زوال عقل پیش‌رونده است. دمانس یا زوال عقل اصطلاح وسیع‌تری برای شرایط ناشی از آسیب‌های مغزی یا بیماری‌هایی است که بر حافظه، تفکر و رفتار تأثیر منفی می‌گذارند. این تغییرات در زندگی روزمره اختلال ایجاد می‌کند.

طبق اعلام انجمن آلزایمر، بیماری آلزایمر 60 تا 80 درصد موارد زوال عقل را تشکیل می‌دهد. بیشتر افراد مبتلا به این بیماری بیش از 65 سال سن دارند. اگر قبل از 65 سالگی این بیماری در شخصی تشخیص داده شود‌، به طور کلی بیماری آلزایمر زودرس نامیده می‌شود.

هیچ درمانی برای آلزایمر وجود ندارد، اما روش‌های درمانی وجود دارد که می‌تواند پیشرفت بیماری را کند کند. برای بررسی عمیق‌تر این بیماری لازم است که ابتدا برگی از تاریخ را در مورد ظهور این بیماری مرور کنیم.

تاریخچه بیماری آلزایمر

در سال 1906، دکتر آلویس آلزایمر، پزشک آلمانی برای اولین بار یک بیماری عجیب را توصیف کرد، بیماری که اکنون آن را با نام آلزایمر می‌شناسیم. دکتر آلزایمر متوجه تغییراتی در بافت مغز زنی شد که به دلیل بیماری روانی غیرمعمول درگذشت. علائم وی شامل از دست دادن حافظه، مشکلات زبان و رفتار غیرقابل پیش بینی بود. پس از مرگ وی، دکتر مغز او را معاینه کرد و بسیاری از توده‌های غیر‌طبیعی (که امروزه پلاک آمیلوئید نامیده می‌شود) و دسته‌های درهم پیچیده الیاف (که امروزه به آن نوروفیبریلاری یا گره‌های تاو گفته می‌شود) را پیدا کرد.

این پلاک‌ها و گره‌ها در مغز هنوز هم یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های بیماری آلزایمر محسوب می‌شوند. ویژگی دیگر از بین رفتن ارتباطات بین سلول‌های عصبی در مغز است. نورون‌ها، پیام‌ها را بین قسمت‌های مختلف مغز و از مغز به عضلات و اندام‌های بدن منتقل می‌کنند. تصور می‌شود بسیاری از تغییرات پیچیده مغز نیز در آلزایمر نقش دارند.

این آسیب در ابتدا به نظر می‌رسد در هیپوکامپ، بخشی از مغز برای تشکیل خاطرات ضروری است. با فوت نورون‌ها، قسمت‌های دیگری از مغز تحت تأثیر قرار می‌گیرند. در مرحله آخر آلزایمر، آسیب به طور گسترده‌ای مشاهده می‌شود و بافت مغز به طور قابل توجهی کوچک می‌شود.

در ادامه حقایقی در مورد بیماری آلزایمر را بیان می‌کنیم شاید باعث تعجب شما بشود.

حقایق آلزایمر

اگرچه بسیاری از افراد نام بیماری آلزایمر را شنیده‌اند ، اما بیشتر آن‌ها دقیقاً نمی‌دانند که چیست. در این جا برخی از حقایق در مورد این بیماری ذکر شده است:

• بیماری آلزایمر یک بیماری مداوم است.
• علائم آن به تدریج بروز می‌کند و اثرات آن بر روی مغز تخریب کننده است.
• هیچ درمانی برای آلزایمر وجود ندارد اما روش‌های درمانی می تواند به کند کردن روند پیشرفت بیماری کمک کند و کیفیت زندگی را بهبود بخشد.
• هر کسی می‌تواند به بیماری آلزایمر مبتلا شود اما افراد خاصی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آن هستند. افراد بالای 65 سال و افرادی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند در معرض خطر بیشتری هستند.
• آلزایمر و زوال عقل یک چیز نیستند. بیماری آلزایمر نوعی زوال عقل است.
• برای بیماران مبتلا به آلزایمر هیچ نتیجه قابل انتظار خاصی وجود ندارد. برخی از افراد مدت طولانی با علائم خفیف بیماری زندگی می‌کنند، در حالی که برخی دیگر شروع سریع‌تر علائم و پیشرفت سریع‌تر بیماری را تجربه می‌کنند.

همان طور که گفته شد آلزایمر و زوال عقل یک چیز نیستند. بهتر است تفاوت این دو با هم را بیشتر بدانیم.

دمانس و آلزایمر

اصطلاحات “زوال عقل یا دمانس” و “آلزایمر” گاهی به جای هم استفاده می شوند. با این حال، این دو یکسان نیستند. آلزایمر نوعی زوال عقل است.

زوال عقل اصطلاح وسیع‌تری برای بیماری‌هایی است که علائم مربوط به از دست دادن حافظه مانند فراموشی و گیجی را دارد. دمانس شامل شرایط خاص‌تری مانند بیماری آلزایمر، پارکینسون، آسیب مغزی و موارد دیگر است که می‌تواند باعث بروز این علائم شود. علل، علائم و روش‌های درمانی می‌توانند برای این بیماری‌ها متفاوت باشند.

در این مقاله تمرکز ما فقط بر روی آلزایمر است و به بقیه بیماری‌های زوال عقل رو بررسی نمی‌کنیم. به همین منظور بهتر است با علل و عوامل خطر این بیماری آشنا شویم.

علل و عوامل بیماری آلزایمر

متخصصان عوامل خطر خاصی را برای این بیماری شناسایی کرده‌اند، از جمله:

• سن: بیشتر افرادی که به بیماری آلزایمر مبتلا می‌شوند، 65 سال به بالا دارند.
• سابقه خانوادگی: اگر یکی از اعضای خانواده‌تان به این بیماری مبتلا شده است، احتمال دارد که شما هم به آن مبتلا شوید.
• ژنتیک: ژن‌های خاصی با بیماری آلزایمر در ارتباط هستند.

داشتن یک یا چند مورد از این عوامل خطر به معنای ابتلا به بیماری آلزایمر نیست.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این که به این بیماری مبتلا شده‌اید یا خیر، با پزشک صحبت کنید.

آلزایمر به ژنتیک ارتباطی دارد؟

در حالی که هیچ علت قابل تشخیصی برای آلزایمر وجود ندارد، اما ژنتیک ممکن است نقشی اساسی داشته باشد. به طور خاص یک ژن مورد توجه محققان است. آپولیپوپروتئین E (APOE) ژنی است که با شروع علائم آلزایمر در بزرگسالان مسن ارتباط دارد.

آزمایش خون می‌تواند تعیین کند که آیا این ژن را دارید یا خیر. به خاطر داشته باشید که حتی اگر کسی این ژن را داشته باشد، ممکن است به آلزایمر مبتلا نشود.

عکس این امر نیز صادق است. کسی ممکن است به آلزایمر مبتلا شود حتی اگر ژن نداشته باشد. هیچ راهی وجود ندارد که بتوان با اطمینان گفت که آیا فردی به آلزایمر مبتلا می‌شود یا خیر. سایر ژن‌ها نیز می‌توانند خطر ابتلا به آلزایمر و آلزایمر زودرس را افزایش دهند. حال بهتر است علائمی که این بیماری می‌تواند داشته باشد را بشناسیم.

علائم نشان دهنده بیماری آلزایمر

همه افراد هر از گاهی اپیزودهایی از فراموشی دارند. اما افراد مبتلا به بیماری آلزایمر برخی از رفتار‌ها و علائم مداوم را نشان می‌دهند که با گذشت زمان بدتر می‌شوند. این موارد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• دشواری در یادآوری اطلاعات تازه آموخته شده
• از دست دادن حافظه که بر فعالیت‌های روزمره تأثیر می‌گذارد، مانند فراموشی ملاقات‌ها
• مشکل در انجام کار‌های آشنا در خانه، محل کار یا اوغات فراغت مانند استفاده از مایکروویو
• گم شدن در یک مکان آشنا یا تکرار سوالات
• مشکل در رسیدگی به پول و پرداخت قبض‌ها
• مشکلات در حل مسئله
• مشکل در گفتار یا نوشتن
• گمراه شدن درمورد زمان‌ها یا مکان‌ها
• کاهش توان قضاوت
• کاهش بهداشت شخصی
• تغییر در خلق و خو، شخصیت یا رفتار
• کناره گیری از دوستان، خانواده و جامعه

حتی اگر شما یا کسی که می‌شناسید دارای چندین یا حتی بیشتر این علائم است، به این معنی نیست که این بیماری آلزایمر است.

این بیماری در چند سطح و مرحله مختلف ممکن است مشاهده شود که علائم و درمان با توجه به هر مرحله متفاوت خواهد بود.

هفت مرحله آلزایمر

آلزایمر یک بیماری پیشرونده است، به این معنی که علائم با گذشت زمان به تدریج بدتر می‌شوند. آلزایمر به هفت مرحله تقسیم می‌شود:

• مرحله 1: در این مرحله هیچ علامتی وجود ندارد اما ممکن است یک تشخیص زودرس بر اساس سابقه خانوادگی وجود داشته باشد.
• مرحله 2: اولین علائم مانند فراموشی ظاهر می‌شود.
• مرحله 3: اختلالات جسمی و روانی خفیف مانند کاهش حافظه و تمرکز ظاهر می‌شود. این موارد ممکن است فقط توسط شخص بسیار نزدیک به فرد قابل مشاهده باشد.
• مرحله 4: آلزایمر اغلب در این مرحله تشخیص داده می‌شود، اما هنوز هم خفیف در نظر گرفته می‌شود. از دست دادن حافظه و عدم توانایی در انجام کارهای روزمره مشهود است.
• مرحله 5: علائم متوسط تا شدید ظاهر می‌شود. فرد بیمار نیاز به کمک عزیزان یا مراقبان دارد.
• مرحله 6: در این مرحله، ممکن است فرد مبتلا به آلزایمر در انجام کار‌های اساسی، مانند غذا خوردن و پوشیدن لباس، به کمک نیاز داشته باشد.
• مرحله 7: این شدیدترین و آخرین مرحله آلزایمر است. ممکن است گفتار و حالت‌های صورت از بین برود.

هرچه فرد در این مراحل پیشرفت می‌کند، نیاز به حمایت روز افزون از طرف مراقب دارد.

آلزایمر زودرس

آلزایمر به طور معمول افراد 65 سال به بالا را درگیر می‌کند. با این حال، ممکن است در افراد 40 تا 50 ساله نیز رخ دهد. به این نوع بیماری، آلزایمر زودرس گفته می‌شود. این نوع آلزایمر حدود 5 درصد از کل افراد مبتلا را شامل می‌شود.

علائم آلزایمر زودرس می‌تواند از دست دادن حافظه خفیف و مشکل در تمرکز یا انجام کار‌های روزمره باشد. یافتن کلمات مناسب دشوار است و ممکن است زمان را از دست بدهید.

راه های تشخیص بیماری آلزایمر

تنها راه قطعی برای تشخیص فرد مبتلا به آلزایمر بررسی بافت مغزی وی پس از مرگ است. اما پزشک شما می‌تواند از معاینات و آزمایش‌های دیگری برای ارزیابی توانایی‌های ذهنی، تشخیص زوال عقل و رد سایر شرایط استفاده کند.

آن‌ها احتمالاً با گرفتن شرح حال پزشکی شروع می‌کنند. آن‌ها ممکن است سوالات زیر را از شما بپرسند:

• علائم
• سابقه پزشکی خانوادگی
• سایر شرایط بهداشتی فعلی یا گذشته
• دارو‌های فعلی یا گذشته
• رژیم غذایی، مصرف الکل یا سایر عادت‌های زندگی

احتمالا دارد پزشک چندین آزمایش برای تعیین اینکه آیا به بیماری آلزایمر مبتلا هستید انجام دهد.

آزمایش های آلزایمر

هیچ آزمایش قطعی برای بیماری تعیین بیماری آلزایمر وجود ندارد. با این حال، پزشک شما به احتمال زیاد آزمایش‌های مختلفی را برای تشخیص بیماری شما انجام می‌دهد. آزمایش‌ها می‌تواند آزمایش‌های ذهنی، جسمی، عصبی و تصویربرداری باشد.

پزشک شما ممکن است با آزمایش وضعیت ذهنی شروع کند. این می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا حافظه کوتاه مدت، حافظه بلند مدت و جهت‌گیری شما را نسبت به مکان و زمان ارزیابی کنند. به عنوان مثال، آن‌ها ممکن است از شما بپرسند:

• چه روزی است؟
• رئیس جمهور کیست؟
• یا به خاطر سپردن و به یاد آوردن یک لیست کوتاه از کلمات را از شما بخواهند

بعد، آن‌ها احتمالاً یک معاینه بدنی انجام می‌دهند. به عنوان مثال، آن‌ها ممکن است فشار خون شما را بررسی کنند، ضربان قلب و دمای بدن شما را ارزیابی کنند. در بعضی موارد، آن‌ها ممکن است نمونه‌های ادرار یا خون را برای آزمایش در آزمایشگاه جمع‌آوری کنند.

پزشک شما همچنین ممکن است یک معاینه عصبی برای رد سایر تشخیص‌های احتمالی، مانند یک مسئله حاد پزشکی، مانند عفونت یا سکته مغزی، انجام دهد. در طول این امتحان، آن‌ها رفلکس‌ها، میزان عضلات و گفتار شما را بررسی می‌کنند.

پزشک شما همچنین ممکن است مطالعات تصویربرداری از مغز را تجویز کند. این مطالعات، که تصاویری از مغز شما ایجاد می‌کند، می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI): این تصویربرداری می‌تواند به تشخیص مارکرهای کلیدی مانند التهاب، خونریزی و مشکلات ساختاری کمک کند.
• اسکن توموگرافی کامپیوتری(CT Scan): با سی تی اسکن تصاویر اشعه ایکس گرفته می‌شود که می‌تواند به پزشک کمک کند تا ویژگی‌های غیر طبیعی را در مغز شما جستجو کند.
• اسکن توموگرافی انتشار پوزیترون (PET): تصاویر اسکن PET به پزشک کمک می‌کند تا تجمع پلاک را تشخیص دهد. پلاک یک ماده پروتئینی مربوط به علائم آلزایمر است.

آزمایشات دیگری که پزشک ممکن است انجام دهد شامل آزمایش خون برای بررسی ژن‌هایی است که ممکن است نشان دهد شما در معرض خطر بیشتری از بیماری آلزایمر هستید.

دارویی برای آلزایمر وجود دارد؟

هیچ درمانی برای بیماری آلزایمر شناخته نشده است. با این حال، پزشک شما می‌تواند داروها و سایر روش‌های درمانی را برای کاهش علائم شما و تاخیر در پیشرفت بیماری به شما توصیه کند.

برای آلزایمر زودرس، پزشک ممکن است داروهایی مانند دونپزیل (Aricept) یا ریواستیگمین (Exelon) را تجویز کند. این دارو‌ها می‌توانند به حفظ سطح بالای استیل کولین در مغز شما کمک کنند. این نوعی انتقال دهنده عصبی است که می‌تواند به حافظه شما کمک کند.

برای درمان آلزایمر متوسط تا شدید، پزشک ممکن است دونپزیل (Aricept) یا ممانتین (Namenda) را تجویز کند. ممانتین می‌تواند به جلوگیری از تأثیر گلوتامات اضافی کمک کند. گلوتامات یک ماده شیمیایی مغزی است که در بیماری آلزایمر با مقادیر بیشتری آزاد می‌شود و به سلول‌های مغزی آسیب می‌رساند.

توجه: به هیچ وجه دارویی را خودسرانه مصرف نکنید و قبل از مصرف هر یک از این داروها با پزشک خود مشورت کنید.

همچنین ممکن است پزشک برای کمک به درمان علائم مربوط به آلزایمر دارو‌های ضد افسردگی، دارو‌های ضد اضطراب یا دار‌وهای ضد روان پریشی را توصیه کند.

سایر روش های درمانی آلزایمر

علاوه بر دارو، تغییر سبک زندگی ممکن است به شما در مدیریت وضعیت کمک کند. به عنوان مثال، پزشک ممکن است استراتژی‌هایی برای کمک به شما یا عزیز شما تدوین کند:

• مدیریت علائم رفتاری
• تمرکز بر وظایف
• گیجی را محدود کنید
• از رویارویی با دیگران اجتناب کنید
• هر روز به اندازه کافی استراحت کنید
• آرام باشید
• کمک افراد برای حفظ سلامت مغز
• کاهش یا به تأخیر انداختن علائم بیماری
• پشتیبانی خانواده و دوستان

برخی از افراد بر این باورند که ویتامین E می‌تواند از کاهش توانایی‌های ذهنی جلوگیری کند، اما مطالعات نشان می‌دهد که تحقیقات بیشتری لازم است. قبل از مصرف ویتامین E یا سایر مکمل‌ها حتما از پزشک خود بپرسید. مصرف این ویتامین می‌تواند در برخی از دارو‌هایی که برای درمان بیماری آلزایمر استفاده می‌شود تداخل ایجاد کند.

راه های پیشگیری از آلزایمر

همانطور که هیچ درمانی شناخته شده برای آلزایمر وجود ندارد، اقدامات پیشگیرانه‌ای بدون خطا وجود ندارد. با این حال، محققان بر روی عادات کلی سبک زندگی سالم به عنوان روش‌های جلوگیری از کاهش شناخت تمرکز کرده‌اند.

اقدامات زیر ممکن است کمک کننده باشد:

• سیگار کشیدن را ترک کنید.
• به طور منظم ورزش کنید.
• تمرینات آموزشی شناختی را امتحان کنید.
• رژیم غذایی گیاهی داشته باشید.
• آنتی اکسیدان بیشتری مصرف کنید.
• یک زندگی اجتماعی فعال داشته باشید.

قبل از ایجاد هرگونه تغییر بزرگ در سبک زندگی خود، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

مراقبت از بیمار دارای آلزایمر

اگر یکی از عزیزان شما آلزایمر دارد، ممکن است فکر کنید که خودتان مراقب او شوید. بهتر است بدانید این یک کار تمام وقت است که معمولاً آسان نیست اما می‌تواند بسیار مفید باشد.

مراقب بودن مهارت‌های زیادی می‌خواهد. این مهارت‌ها شامل صبر (شاید بیش از همه)، خلاقیت، استقامت و توانایی دیدن شادی در نقش کمک به شخصی که برایش مهم هستید تا او راحت‌ترین زندگی ممکن را داشته باشد.

به عنوان یک مراقب، مهم است که از خود و همچنین عزیز خود مراقبت کنید. با مسئولیت‌های این نقش می‌توان خطر استرس، تغذیه نامناسب و کمبود ورزش را افزایش داد.

اگر وظیفه مراقبت را بر عهده بگیرید، ممکن است لازم باشد برای کمک از مراقبان حرفه ای و همچنین اعضای خانواده کمک بگیرید.

آمار آلزایمر در ایران

آمار‌های مربوط به بیماری آلزایمر دلهره آور است.

بر اساس آمار در سال 2019، ۵۰ میلیون نفر در جهان مبتلا به آلزایمر بوده‌اند و  بر اساس آمار جمعیت سالمندان و آمار جهانی، در ایران نیز بیش از ۷۰۰ هزار نفر مبتلا به این بیماری بوده‌اند و بخش بزرگی از بیماری آلزایمر در ایران پنهان است.

گزارش‌های انجمن آلزایمر ایران نشان می‌دهد، ۵۰ درصد کسانی که از این بیماران مراقبت می‌کنند، دچار افسردگی می‌شوند. به همین دلیل مراقبت باید بین اعضای خانواده تقسیم شود.

همچنین بر اساس گزارش سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، فقط سه درصد افراد بین سنین ۶۵ و ۶۹ سال مبتلا به زوال عقل هستند اما این میزان بین سنین ۸۵ تا ۸۹ سالگی تا ۳۰ درصد افزایش می‌یابد.

بیماری قلبی، سرطان و سکته‌ عوامل اصلی مرگ و میر در دنیا هستند و در سال ۱۹۹۹، علت مرگ ۶۴ درصد افراد ۶۵ سال به بالا بود. اما در حال حاضر مرگ و میر ناشی از این عوامل کاهش یافته و مرگ و میر به علت بیماری‌های ناتوان‌کننده زوال عقلی به ویژه آلزایمر در حال افزایش است.

نتیجه پایانی

آلزایمر یک بیماری پیچیده است که بسیاری از موارد ناشناخته در آن وجود دارد. آنچه شناخته شده است این است که با گذشت زمان وضعیت بد‌تر می‌شود، اما درمان می‌تواند به تأخیر علائم کمک کرده و کیفیت زندگی شما را بهبود بخشد.

اگر به بیماری آلزایمر مشکوک هستید چه کاری باید انجام دهید؟

معاینه توسط پزشکان می‌تواند به شما کمک کند تا مشخص کند علائمی که تجربه می‌کنید به بیماری آلزایمر مرتبط است یا بیماری‌های قابل درمان‌تری مانند کمبود ویتامین یا عارضه جانبی ناشی از دارو است. تشخیص زودهنگام و دقیق همچنین فرصتی را برای شما و خانواده شما فراهم می‌کند تا برنامه ریزی مالی را انجام دهید، دستورالعمل‌هایی را تنظیم کنید، در آزمایشات بالینی ثبت نام کنید و نیازهای مراقبت را پیش بینی کنید.

امیدواریم که شما یا عزیزان‌تان به این بیماری مبتلا نشده باشید. هم‌چنین در صورت ابتلا نگرانی به دل خود راه ندهید و با انجام روش‌های درمانی سرعت پیشرفت آن را کند کنید و از زندگی خود لذت ببرید.

در میان گذاشتن هر گونه سوال، نظر، انتقاد و پیشنهاد توسط شما با ما، باعث خوشحالی ما خواهد شد.