فواید بازی کردن برای دانش آموزان

بچه و بازیگوشی!

این دو واژه در ذهن ما همیشه در کنار هم می‌آیند. اما خیلی از افراد فکر می‌کنند هر چه سن کودک بیشتر می‌شود باید کم کم بازی را کنار بگذارد و بازی برای نوجوانان و بزرگترها وقت تلف کردن است. در این مقاله به شما خواهیم گفت که این تفکر کاملا غلط است. 

بازی فعالیتی هست که برای همه‌ی افراد (از نوزاد تا سالمند) لازم و سازنده هست. در واقع اگر شما از دانش‌آموزانی هستید که بخشی از روز خود را به بازی کردن اختصاص می‌دهید بعد از خواندن این مقاله به تاثیر بخش بودن بازی‌ها پی خواهید برد. اما در ابتدا لازم است که به تعریف مشترکی از واژه بازی برسیم. برای این منظور در ابتدای مقاله به بررسی معنای بازی و در ادامه آن به بررسی تاثیرات مثبت آن می‌پردازیم.

بازی چیست ؟

بازی به فعالیتی گفته می‌شود که با اختیار و عموما با هدف سرگرمی صورت می‌گیرد. بازی‌ها معمولا در اوقات فراغت انجام می‌گیرند و کارکرد آن‌ها تفريح و شادابی است. ممکن است فکر کنید که بازی فقط مخصوص کودکان است اما طبق تعریف علمی این گونه نیست. طبق تعریف هر فعالیت اختیاری که بر منجر به ایجاد لذت و حس خوشایندی شود و کم و بیش دارای قواعدی باشد، بازی محسوب می‌شود. در گذشته بازی‌ها بیشتر عملی بودند و در دنیای واقعی صورت می‌گرفتند اما امروزه بیشتر بازی‌ها رایانه‌ای هستند و در دنیای مجازی صورت می‌گیرند. 

حال یک سوال از شما می‌پرسیم؟ آیا هدف بازی کردن فقط تفریح است؟ زمانی که ما بازی می‌کنیم آورده دیگری برای ما جز سرگرمی دارد؟ برای پاسخ به این سوال دانشمندان تحقیقات زیادی انجام داده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند که بازی‌ها بر روی یادگیری کودک، نوجوان، جوان، بزرگسال و حتی سالمندان نیز تاثیر دارد. در ادامه به بررسی تاثیر بازی بر روی یادگیری می‌پردازیم.

بازی برای یادگیری

اگر از شما بپرسند که چند فعالیت لذت بخش برای بیشتر افراد را نام ببر؛ قطعا یکی از فعالیت‌هایی که نام آن شنیده می‌شود بازی است. بازی از فعالیت‌هایی است که برای همه، به ویژه کودکان و نوجوانان، لذت بخش و سازنده است. 

زمانی که کودک هستیم از طریق بازی زندگی در دنیای آینده را تمرین می‌کنیم. بازی‌های گروهی می‌تواند باعث افزایش روحیه فعالیت تیمی شود و بازی‌های موبایلی یا رایانه‌ای منجر به افزایش تمرکز افراد می‌شوند.

ویژگی‌های هر بازی و فایده‌هایش در رشد قوای ذهنی، جسمی، شخصیتی و اجتماعی کودک باعث شده است که توجه دست اندرکاران تعلیم و تربیت به چگونگی نقش بازی در امر آموزش کودکان و نوجوانان معطوف شود. بازی، آموزش است و فرد از طریق بازی‌ها مهارت‌های گوناگونی کسب می‌کند. بازی، بهترین وسیله‌ای است که از طریق آن می‌توان بسیاری از مفاهیم را به دانش‌آموزان آموزش داد. 

برای آموزش به دانش‌آموزان بهترین راهکار که منجر به فعال کردن دانش‌آموزان می‌شود، استفاده از بازی‌های آموزشی است. 

بازی‌های آموزشی فعالیتی سازمان یافته و غیر تحمیلی هستند که معیارهای زیر در آن‌ها رعایت شده‌اند: 

1. متناسب با ویژگی‌ها، نیازها و توانایی‌های دانش آموزان است.
2. به تقویت دقت، تمرکز، عکس‌العمل به موقع و پرورش خلاقیت توجه دارد.
3. فعالیت‌ها و رفتارهای موجود در بازی معنی و مفهوم دارند.
4. بین بخش‌های مختلف بازی رابطه‌ی منطقی وجود دارد.
5. به گونه‌ای طراحی می‌شوند که بر اعلام برنده و بازنده تأکید زیادی ندارد.

بازی ‌های آموزشی

امروزه اهمیت و ارزش بازی در دوران کودکی بر هیچ کسی پوشیده نیست و به وسیله پژوهش‌های زیادی مورد اثبات قرار گرفته است. بازی‌ها علاوه بر این که بر روی رشد همه جانبه (ذهنی، آموزشی، اجتماعی، شخصیتی، عاطفی، جسمی و اخلاقی) تاثیر دارند؛ ارزش درمانی نیز برای روان‌شناسان پیدا کرده‌اند.

جمعی از محققان ایرانی در سال 1388 در نتیجه پژوهشی اعلام کردند که بازی آموزشی نمرات املای دانش آموزان را افزایش می‌دهد. همچنین کلین و فری تاگ در پژوهشی که تأثیر استفاده از بازی‌های آموزشی بر انگیزش دانش آموزان را مورد توجه قرار می‌داد نتیجه تحقیق را به این صورت بیان کردند که بازی‌های آموزشی بر چهار مؤلفه موثر بر انگیزه از جمله توجه، ارتباط، اعتماد و رضایت تأثیر دارند. 

در سال 2003 دو پژوهشگر دیگر به نام‌های گرین و بولیر بازی کردن را عاملی برای بهبود توجه و فعالیت‌های بصری ذکر کردند. پیاژه و ویگوتسکی در نظریات خود اعلام کردند که بازی اصلی‌ترین عامل رشد شناختی کودک و یکی از روش‌های فکری قابل دسترس برای خردسالان است.

همچنین از دیدگاه این متخصصان، بازی‌های آموزشی به کودکان و دنیای آن‌ها محدود نمی‌شود، بلکه با تغییر در عناصر یا نحوه بازی، قابلیت استفاده آموزشی در تمامی سنین را دارند. ضمن آن که استفاده از بازی به دانش‌آموزان و فرآیند یادگیری محدود نمی‌شود، بلکه در فرایند یاددهی نیز ضرورت طراحی و استفاده از بازی‌ها احساس می‌شود. 

بازی‌های آموزشی می‌توانند به صورت رسمی یا غیررسمی مورد استفاده‌ی معلمان قرار گیرند. هدف نهایی این بازی‌ها فقط سرگرمی نیست، بلکه این بازی‌ها، علاوه بر ایجاد لحظاتی لذت بخش برای دانش‌آموزان با فراهم ساختن تجربه‌هایی نزدیک به تجربه‌های واقعی، یادگیری سریع‌تر و پایدارتر را برای دانش‌آموزها نتیجه می‌دهند. 

مزایای بازی ‌های آموزشی

بازی‌های آموزشی مزایای زیادی دارند که در این قسمت قصد بیان آن‌ها را داریم. اما در ابتدا به تاثیر بازی‌های آموزشی بر مغز می‌پردازیم. 

تاثیر بازی‌های آموزشی بر مغز

بازی‌های آموزشی شیوه‌ای برانگیزاننده و فعال برای دانش‌آموزان هستند تا آن چه یادگرفته‌اند را مرور کنند. بازی‌های آموزشی عاملی اساسی برای افزایش اندازه‌ی نورون و ارتباطات سیناپسی در مغز هستند. این بازی‌های فوايد بسیاری دارند که در ادامه آن‌ها را بیان خواهیم کرد:

• پاداش ذاتی دارند. زیرا همه‌ی افراد به ویژه دانش‌آموزان بازی را دوست دارند و با میل و رغبت در آن شرکت می‌کنند.
• تجربه‌های واقعی و پیچیده زندگی را به شیوه‌ای ساده و قابل فهم نمایش می‌دهند.
• توجه، علاقه و انگیزه یادگیری در فراگیرندگان ایجاد می‌کنند.
• از کسالت باری محیط‌های آموزشی کم می‌کند و جوی شاد و زنده را شکل می‌دهند. به عنوان مثال در برخی از بازی‌ها فراگیرندگان بدون این‌که خود احساس کنند مفاهیم یا مهارت‌های دشوار را تمرین و تکرار می‌کنند.
• ضمن ایجاد تفریح و هیجان برای دانش‌آموزان، چگونگی ارزیابی مخاطرات، برخورد با اتفاق‌ها و مسائل جدید، تفکر منطقی و تصمیم‌گیری را آموزش می‌دهند.

در پایان قطعا شما از این همه تاثیر مثبت به وجد آمده‌اید و احتمالا اگر دانش‌آموز باشید این مقاله را به اولیا خود نشان خواهید داد تا بتوانید با خیال راحت به بازی کردن بپردازید. اما باید این نکته را هم ذکر کنیم هر فعالیتی در کنار مزایا معایبی هم دارد. همچنین زیاده‌روی در هر فعالیتی قطعا مضراتی را در پی دارد. پس سعی کنید ساعات معینی را با هدفی مشخص به بازی کردن بپردازید و در آن زیاده‌روی نکنید. 

نويسنده: افشين کلهری