همه ما انسان‌ها به واسطه هوش و حافظه‌ای که داریم، فکر می‌کنیم، می‌آموزیم، خاطرات را به یاد می‌آوریم و به طور کلی یک تصویر کاملی از زندگی شخصی خود و دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم داریم. اگر انواع حافظه را بشناسید به خوبی متوجه می‌شوید که هر کدام از عملکردهای ما به حافظه‌ی جداگانه‌ای مربوط می‌شود. در ادامه این مطلب تصمیم داریم تا شما را با نحوه عملکرد و شکل‌گیری انواع حافظه آشنا کنیم. با ویکی هوش همراه باشید.

حافظه چیست؟

اگر بخواهیم با دید کلی حافظه را برای شما تعریف کنیم باید بگوییم حافظه قوه‌ای است که ضبط و نگهداری مطالب را به عهده دارد. شما می‌توانید اطلاعات مختلفی را به انواع حافظه‌های خود بسپارید و در مواقع نیاز آن‌ها را به خاطر بیاورید. حافظه شما توانایی ذخیره‌سازی اطلاعات، رمزگذاری و بازیابی آن‌ها را دارد. بنابراین عملکرد پیچیده‌ای دارد و تمام وقایع مهم زندگی را در خود نگهداری می‌کند.

همانطور که می‌دانید عملکرد حافظه صد در صد بی‌عیب و نقص نیست. زیرا برای همه ما پیش آمده است که بسیاری از اطلاعات را فراموش کنیم یا فقط بخشی از آن را به یاد بیاوریم. بنابراین عملکرد حافظه نیز دچار اختلال می‌شود و گاهی ممکن است حتی کوچک‌ترین و جزئی‌ترین مسائل نیز به خاطرمان نیاید.

از آن‌جایی که حافظه به نوعی توانایی‌های انسان را در خود ذخیره می‌کند، سلامت و تقویت آن اهمیت بسیار زیادی دارد. پس در صورتی که عملکرد حافظه مختل شود، ممکن است در بسیاری از مهارت‌ها و توانایی‌های انسان نیز اختلال به وجود بیاید و در آینده فرد دچار زوال عقل و سایر اختلالات شود.

در صورتی که حافظه دچار مشکل و یا بیماری‌های مختلفی مثل آلزایمر شود، قطعا عملکرد کلی بدن را نیز تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. زیرا احتمال دارد فرد به دنبال فراموشی که با آن درگیر است، قادر به انجام بسیاری از فعالیت‌های روزانه خود نباشد.

انواع حافظه

در سال 1968 ریچارد اتکینسون و ریچارد شیفرین برای توضیح ساختار اصلی و عملکرد حافظه، مدل مرحله حافظه را ارائه دادند. در این تئوری حافظه در سه مرحله تشریح شده است: حافظه حسی، حافظه کوتاه مدت و حافظه بلند مدت.

1) حافظه حسی

نخستین مرحله، حافظه حسی است. در این مرحله، اطلاعات حسی از محیط برای مدت زمان بسیار کوتاهی ذخیره می‌شوند. مدت زمانی که این حافظه اطلاعات را ذخیره می‌کند برای اطلاعات تصویری نیم ثانیه و برای اطلاعات شنیداری 3 تا 4 ثانیه می‌باشد. اگر به خاطرات حسی توجه کنیم، اطلاعات به مرحله بعدی یعنی حافظه کوتاه مدت انتقال داده می‌شوند.

بنابراین اطلاعات در حافظه حسی یا سریعا فراموش می‌شوند و یا وارد مرحله بعدی یعنی حافظه کوتاه مدت می‌شوند.

2) حافظه کوتاه مدت

حافظه نوع دوم حافظه کوتاه مدت است که به آن حافظه فعال نیز می‎‌گویند. حافظه کوتاه مدت شامل اطلاعاتی است که در همین لحظه به آن‌ها فکر می‌کنیم یا از آن‌ها آگاهی داریم. اطلاعات در  این حافظه تقریباً 20 تا 30 ثانیه ذخیره می‌شوند.

در روانشناسی فرویدی، حافظه کوتاه مدت به عنوان ذهن هشیار شناخته می‌شود. هم‌چنین اصطلاح «حافظه کوتاه مدت» غالباً با «حافظه کار» قابل تعویض است که به فرآیندهای استفاده شده برای ذخیره موقت، سازماندهی و دستکاری اطلاعات اطلاق می‌شود.

بسیاری از خاطرات کوتاه مدت ما به سرعت فراموش می‌شوند، اما با توجه کردن به این اطلاعات، اجازه می‌دهیم که این اطلاعات به مرحله بعدی یعنی حافظه بلند مدت منتقل بشوند.

ما در یک مقاله دیگر به طور کامل به بررسی حافظه کوتاه مدت پرداخته‌ایم. پیشنهاد می‌کنیم برای تکمیل اطلاعاتتان این مقاله را نیز مطالعه کنید: «حافظه کوتاه مدت چیست؟»

3) حافظه بلند مدت

اطلاعات در حافظه بلند مدت به صورت مداوم ذخیره شده‌اند. در روانشناسی فرویدی حافظه بلند مدت را نیمه‌هشیار و نا‌هشیار نامیده شده است. این اطلاعات تا حد زیادی از آگاهی ما خارج است اما در صورت نیاز می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. به یاد آوردن برخی از این اطلاعات بسیار آسان و برخی دیگر بسیار دشوار است. هم‌چنین بعضی از خاطرات را نمی‌توانیم به یاد بیاوریم و آن‌ها را فراموش کرده‌ایم.

مقاله مرتبط را از دست ندهید: «حافظه بلند مدت چیست؟»

اکنون که با انواع حافظه و نحوه فعالیت و ذخیره‌سازی اطلاعات آن‌ها آشنا شدیم، در ادامه به این سوال پاسخ می‌دهیم که چه اتفاقی می‌افتد که یک خاطره فراموش شود؟

فراموشی

فراموشی هر چند یک اتفاق ناخوشایند اما عادی است. فقط در نظر بگیرید که چند بار نام شخصی را فراموش کرده‌اید یا یک قرار ملاقات مهم را نادیده گرفته‌اید. ولی چرا اطلاعاتی را که در گذشته آموخته‌ایم فراموش می‌کنیم؟

چهار توضیح اساسی برای دلیل فراموش شدن وجود دارد:

1. عدم ذخیره: بعضی اوقات اطلاعات به سادگی از حافظه گم می‌شوند و در موارد دیگر، هرگز در وهله اول یعنی حافظه حسی به طور صحیح ذخیره نمی‌شوند.
2. دخالت: گاهی اوقات تعداد زیادی خاطره مشابه هم در حافظه وجود دارد و خاطرات با یکدیگر به رقابت می‌پردازند، و یادآوری برخی از اطلاعات را دشوار می‌کنند.
3. انگیزه فراموش کردن: در موارد دیگر، مردم به طور فعال سعی می‌کنند چیزهایی را فراموش کنند که دیگر نمی‌خواهند به یاد بیاورند. این کار چطور ممکن است؟ با بی‌توجهی کردن و مرور نکردن!
4. عدم موفقیت بازیابی: در بعضی موارد هم، با این که اطلاعات ذخیره شده‌اند، بازیابی دچار مشکل می‌شود و مشکل از خود حافظه است.

مطلب پرطرفدار ویکی هوش: «10 فیلم ماندگار در تاریخ سینما درباره حافظه و فراموشی ذهن»

در این مقاله پس از آشنایی با تعریف حافظه از دیدگاه روانشناسان، با فرایند‌هایی که رخ می‌دهد تا خاطره‌ای تشکیل شود و ما آن را به یاد آوریم آشنا شدیم. سپس به عواملی که باعث فراموشی می‌شوند پرداختیم. لطفا دیدگاه و نظرات ارزشمند خودتان را با ما به اشتراک بگذارید.