حافظه کوتاه مدت که به عنوان حافظه اولیه یا فعال نیز شناخته می‌شود، ظرفیت مغز برای ذخیره مقدار کمی از اطلاعات در ذهن و در دسترس نگه داشتن آن اطلاعات برای یک بازه زمانی کوتاه است. حافظه کوتاه مدت برای کارهای روتین روزانه ضروری است، به همین دلیل است که از دست دادن حافظه کوتاه مدت می‌تواند بسیار خسته‌کننده و ناتوان‌کننده باشد.

حافظه کوتاه مدت دو ویژگی بارز دارد:

1. بسیار کوتاه است. وقتی خاطراتِ کوتاه‌مدت تکرار نمی‌شوند و فعالانه نگهداری نمی‌شوند، تنها چند ثانیه باقی می‌مانند. حتما برای همه شما پیش آمده که در طول شب خواب ببینید و صبح فراموش بکنید چه خوابی دیده بودید.
2. حافظه کوتاه مدت محدود است. معمولاً حافظه کوتاه مدت می‌تواند تنها هفت مورد (بعلاوه منهای دو) را در یک لحظه، در خود نگه دارد.

مدت زمان ذخیره حافظه کوتاه مدت

بیشتر اطلاعاتی که در حافظه کوتاه مدت نگهداری می‌شوند تقریباً بین 20 تا 30 ثانیه یا حتی کمتر ذخیره می‌شوند. برخی از اطلاعات می‌توانند تا یک دقیقه هم در حافظه کوتاه مدت باقی بمانند، اما بیشتر اطلاعات به طور خود به خود به سرعت از بین می‌روند، مگر اینکه شما از راهبردهای تمرینی مانند گفتن اطلاعات با صدای بلند یا تکرار ذهنی اطلاعات استفاده کنید.

اطلاعات موجود در حافظه کوتاه مدت بسیار مستعد تداخل است. هر اطلاعات جدیدی که وارد حافظه کوتاه مدت شود به سرعت اطلاعات قدیمی را جابجا می‌کند و ممکن است جایگزین اطلاعات قدیمی شوند. به عنوان مثال، به خاطر سپردن نام یک شخص زمانی که در یک اتاق شلوغ و پر سر و صدا باشید، یا اگر به جای توجه به نام او، به این فکر کنید که به آن شخص چه بگویید مشکل‌تر است. دلیل این مشکل ورود اطلاعات جدید در لحظه به حافظه کوتاه مدت و تداخل آن با سایر اطلاعات است.

ظرفیت حافظه کوتاه مدت

مقدار اطلاعاتی که می‌توان در حافظه کوتاه مدت ذخیره کرد برای هر شخص متفاوت است. در سال 1956، در یک مقاله تأثیرگذار با عنوان “عدد جادویی هفت، به علاوه یا منهای دو”، روانشناسی به نام جورج میلر اظهار کرد که انسان می‌تواند بین 5 تا 9 مورد اطلاعات را در حافظه کوتاه مدت ذخیره کند.

تحقیقات جدیدتر نشان می‌دهد که انسان می‌تواند تقریباً چهار تکه اطلاعات را در حافظه کوتاه مدت ذخیره کند. به عنوان مثال، تصور کنید که دارید سعی می‌کنید یک شماره تلفن را به خاطر بسپارید. طرف مقابل شماره تلفن 10 رقمی (با صرف نظر از 0 اولش) خود را به شما می‌گوید و شما سعی دارید به خطار بسپارید. لحظاتی بعد متوجه می‌شوید که شماره را فراموش کرده‌اید. اگر به حافظه کوتاه مدت اعتماد کنید و شماره را تکرار نکنید، اطلاعات به سرعت از حافظه کوتاه مدت از بین می‌رود.

چگونه حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت تبدیل می‌شود؟

محققان حافظه اغلب از یک مدل اصطلاحا سه انباری برای مفهوم‌سازی حافظه انسانی استفاده می‌کنند. این مدل نشان می‌دهد که حافظه از سه انبار ذخیره‌سازی اصلی تشکیل شده است. حسی، کوتاه مدت و بلندمدت و هر یک از این‌ها را می‌توان بر اساس ظرفیت و مدت زمان ذخیره‌سازی از هم تشخیص داد.

در حالی که حافظه بلند مدت ظرفیت نامحدودی دارد که سال‌ها دوام می‌آورد، حافظه کوتاه مدت نسبتا کوتاه و محدود است. برای این که یک خاطره حفظ شود، باید از انبار کوتاه مدت به حافظه بلند مدت منتقل شود. مکانیسم‌های دقیق این انتقال همچنان بحث برانگیز و ناشناخته است.

مدل کلاسیک، که به مدل چند وجهی معروف است، ادعا می‌کند که تمام خاطرات کوتاه‌مدت پس از مدت زمان معینی به‌طور خودکار در حافظه بلندمدت قرار می‌گیرند. اخیراً، محققان به این نتیجه رسیده‌اند که در مغز انسان برخی ویرایش‌ها صورت می‌گیرد و تنها خاطرات خاص برای نگهداری در حافظه طولانی‌مدت انتخاب می‌شوند. عواملی مانند زمان و تداخل می‌توانند بر نحوه رمزگذاری اطلاعات در حافظه تأثیر بگذارند.

دیدگاه پردازش اطلاعات حافظه نشان می‌دهد که حافظه انسان بسیار شبیه به یک کامپیوتر عمل می‌کند. در این مدل، اطلاعات ابتدا وارد حافظه کوتاه‌مدت (یک ذخیره موقت برای رویدادهای اخیر) می‌شود و سپس مقداری از این اطلاعات به حافظه بلندمدت (یک ذخیره نسبتاً دائمی) منتقل می‌شود، دقیقاً مانند اطلاعاتی که در کامپیوتر روی هارد دیسک قرار می‌گیرد.

تمرین حفظ و نگهداری اطلاعات

تمرین نگهداری می‌تواند به انتقال خاطرات از حافظه کوتاه مدت به بلند مدت کمک کند. به عنوان مثال، شما از این رویکرد هنگام مطالعه مطالب امتحان استفاده می‌کنید. شما آن قدر یادداشت‌های خود را مرور می‌کنید تا این که اطلاعات مهم به حافظه سپرده شود.

تکه تکه کردن

تکه تکه کردن یکی از تکنیک‌های حفظ اطلاعات است که می‌تواند انتقال اطلاعات به حافظه بلند مدت را تسهیل کند. این رویکرد شامل تقسیم‌بندی اطلاعات در گروه‌ها، عبارات، کلمات یا اعداد آسان‌تر است. به عنوان مثال شما احتمالا شماره کارت خود را به صورت 4 رقم 4 رقم حفظ می‌کنید به جای آن که کل 16 رقم را به یک باره حفظ کنید.

سرواژه‌ها و ریتم

سرواژه‌ها، اختصارات، ریتم‌ها و قافیه‌هایی که به راحتی به خاطر سپرده می‌شوند می‌توانند به انتقال خاطرات کوتاه‌مدت به ذخیره‌سازی طولانی مدت کمک کنند. به مثال‌های زیر توجه کنید:

• «گچ پژ» نام اختصاری حروف زبان فارسی که در زبان عربی وجود ندارد.
• «ملخ ها» سرواژه آثار نظامی گنجه‌ای (مخزن الاسرار – لیلی و مجنون – خسرو و شیرین – هفت پیکر – اسکندرنامه)
• شاعرهای معروف ایرانی و قرنی که در آن می‌زیستند با تصویرسازی زیر:

تثبیت حافظه

تثبیت حافظه فرآیندی است که در آن مغز خاطرات کوتاه مدت را به خاطرات بلند مدت تبدیل می‌کند. تکرار یا یادآوری اطلاعات که بارها و بارها انجام شود، تغییرات ساختاری در مغز ایجاد می‌کند که شبکه‌های عصبی را تقویت می‌کند.

از دست دادن حافظه کوتاه مدت

برای بسیاری از ما، بسیار اتفاق افتاده است که گاهی اوقات یک دوره از دست دادن حافظه را تجربه کنیم. ممکن است پرداخت ماهانه را فراموش کنیم، تاریخ را فراموش کنیم، کلیدهایمان را گم کنیم یا در یافتن کلمه مناسب برای استفاده هر از گاهی با مشکل مواجه شویم.

اگر احساس می‌کنید دائماً مواردی را فراموش می‌کنید، ممکن است آزاردهنده، ناامیدکننده و ترسناک باشد. از دست دادن حافظه کوتاه مدت حتی ممکن است شما را نگران کند که مغز شما برای به خاطر آوردن اطلاعات، به جای اتکا به حافظه‌تان بیش از حد به دستگاه‌هایی مانند تلفن هوشمند متکی است.

با این حال، ضعف خفیف حافظه همیشه نشان دهنده یک مشکل نیست و برخی تغییرات حافظه بخشی طبیعی از افزایش سن است. البته از دست دادن حافظه کوتاه مدت می‌تواند ناشی از عوامل دیگری نیز باشد، از جمله:

• مصرف الکل یا مواد مخدر
• اضطراب
• افسردگی
• غم و اندوه
• خستگی
• عوارض جانبی دارویی
• کم خوابی
• فشار روانی

اگر در مورد نقص حافظه یا هر گونه تغییر مغزی دیگر نگران هستید، حتما با یک متخصص صحبت کنید. تا با معاینه کامل و توصیه تغییرات لازم برای سبک زندگی‌تان، استراتژی‌ها و درمان‌هایی را برای بهبود حافظه کوتاه مدت شما توصیه کند.

سخن پایانی ویکی هوش

حافظه کوتاه مدت نقش حیاتی در عملکرد ما در دنیای اطرافمان دارد، اما این حافظه محدودیت‌هایی در ظرفیت و زمان نگهداری اطلاعات دارد. فشارهای روحی و روانی، بیماری‌ها و افزایش وابستگی به تلفن‌های هوشمند نیز می‌تواند بر توانایی ذخیره خاطرات کوتاه مدت تأثیر منفی بگذارد. همان‌طور که محققان به یادگیری بیشتر در مورد عوامل موثر بر حافظه ادامه می‌دهند، ممکن است راه‌های جدیدی برای تقویت و محافظت از حافظه کوتاه مدت یافت شود.

تیم ویکی هوش به شما مقالۀ مرتبط «حافظه بلند مدت چیست؟» را پیشنهاد می‌کند. با مطالعه این مقاله به درک کاملی از هر دو نوع حافظه دست پیدا می‌کنید.

منبع: verywellmind