آیا هوش به حافظه ربط دارد؟

در افرادی که می‌شناسید، حتما بچه‌هایی هستند که نمرات بالایی در امتحان ریاضی، زبان، فارسی و بقیه دروس داشته باشند اما شما تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که این نمرات بالا به هوش این دانش‌آموزان بستگی دارد یا به حافظه خوب آن‌ها ربط دارد. بیشتر مردم فکر می‌کنند ریاضی و زبان خوب مربوط به هوش است و دسته مقابل هم فکر می‌کنند مربوط به حافظه می‌باشد. شاید برای شما جالب باشد که هر دو دسته درست فکر می‌کنند! زیرا هوش و حافظه با هم ارتباط دارند و نمرات بالا به هر دو ربط دارد. در ادامه این مقاله بررسی می‌کنیم که آیا واقعا هوش و حافظه با هم ارتباط دارند و هم‌چنین تاثیر سن در این ارتباط را نیز بررسی می‌کنیم.

آن‌چه در مقاله «آیا هوش و حافظه با هم ارتباط دارند؟» می‌خوانید:

• تعریف هوش سیال و هوش متبلور
• تعریف حافظه کاری
• رابطه هوش و حافظه کاری و تاثیر سن بر این رابطه

برای آشنایی بیشتر با هریک از مفاهیم هوش و حافظه بر روی آن‌ها کلیک کنید.

ابتدا به اهمیت هوش در دنیا می‌پردازیم و با تعریف هوش سیال و هوش متبلور آشنا می‌شویم.

هوش سیال و هوش متبلور

افرادی که در تست‌های هوش بهتر عمل می‌کنند، معمولاً در وظایف مربوط به مدرسه و شغل‌شان موفق‌تر هستند و زندگی سالم‌تر و طولانی‌تری دارند. از این رو، هوش برای مقابله با دنیایی پیچیده مهم است. اهمیت آن نیز در مفهوم هوش سیال - بر خلاف هوش متبلور - منعکس شده است، که هوش را یک توانایی پیچیده تعریف می‌کند که به ما امکان می‌دهد تفکر خود را با یک مشکل یا وضعیت شناختی جدید تطبیق دهیم. 

در واقع هوش سیال به توانایی‌های‌ استدلال و حل مسئله اشاره دارد و به تحصیلات، آموخته‌ها و تجربیات فرد وابسته نیست اما هوش متبلور، یادگیری از تجربیات و آموخته‌های گذشته است. 

قسمتی از حافظه که با هوش ارتباط دارد، حافظه کاری است از این رو لازم است که با تعریف آن آشنا شویم.

حافظه کاری

اصطلاح حافظه کاری به سیستم شناختی اطلاق می‌شود که به ما امکان می‌دهد اطلاعات را برای پردازش در دسترس قرار دهیم (با ظرفیت محدود و در مدت زمان محدود). وقتی یک محاسبه ذهنی مانند 6 - 11 + 4 = 9 انجام می‌دهیم، باید محاسبه‌ها را در ذهن خود نگه داریم. بنابراین جای تعجب ندارد که کودکانی که در انجام دادن وظایف حافظه کاری بهتر عمل می‌کنند، در آزمون‌های ریاضی، زبان، خواندن و هوش نیز نمره بالاتری کسب می‌کنند. با پیشرفت حافظه کار تا جوانی، کودکان بزرگ‌تر از کودکان کوچک‌تر در حافظه کاری بهتر هستند. 

اما چه معنایی دارد که برخی افراد باهوش‌تر از سایرین هستند؟ شايد آن‌ها در زمينه فرآيندهاي اطلاعاتي ماهرتر باشند. مخصوصاً که حافظه کاری با هوش کودکان و بزرگسالان کاملا­ً ارتباط دارد. هنگامی که افراد عملکرد بهتری در حافظه کاری دارند، تمایل دارند که در انجام یک کار اطلاعاتی بهتر عمل کنند. آزمایشی انجام شده است که ارتباط بین هوش و حافظه را  بررسی می‌کند که در ادامه به آن می‌پردازیم.

رابطه هوش و حافظه کاری و تاثیر سن بر این رابطه

به وضوح بین هوش و حافظه کاری رابطه تنگاتنگی برقرار است و هر دو در دوران کودکی نقش مهمی را در انواع مناطق رشد ایفا می‌کنند. جالب اینجاست که هر دو نواحی پیش مغزی را درگیر می‌کنند. این شباهت، این سؤال را ایجاد می‌کند که آیا، در هنگام حل مشکلات مربوط به حافظه کار، افراد باهوش‌ فعالیت بیشتری از افراد کم‌هوش‌ در ناحیه جلوی مغز نشان می‌دهند؟

در بزرگسالان، شواهد نشان می‌دهد كه هنگام حل مشكلات ساده و نسبتاً دشوار، افراد باهوش‌ فعالیت مغزی كمتری نسبت به افراد کم‌هوش نشان می‌دهند. بنابراین بزرگسالان باهوش‌تر در حل کردن مشکل کارآمد‌تر هستند، زیرا آن‌ها باید انرژی کمتری مصرف کنند.

اطلاعات کمی در مورد اینکه آیا این نوع از راندمان عصبی نیز در کودکان در رده‌های سنی مختلف دیده می‌شود، و چگونگی تأثیر آن در سن، وجود دارد. از این رو، آزمایشی انجام شد تا به این سؤال پاسخ داده شود: آیا بین فعالیت‌های مغزی بین افراد 10 تا 12 ساله با هوش بالا و پایین تفاوت وجود دارد؟

برای پاسخ به این سؤال از مدارس بازدید شده است، جایی که دانش‌آموزان 10 و 12 ساله یک تست هوش سیال را حل کردند. اگر ضریب هوشی کودکان در معیار ضریب هوشی، کمتر از 96 (کم هوش) یا بیشتر از 115 (باهوش) بود‌، از آن‌ها دعوت می‌شد در جلسات بعدی در آزمایشگاه شرکت کنند. 

بنابراین، از 117 کودک خواسته شد تا یک وظیفه حافظه کاری را در آزمایشگاه انجام دهند. در این کار کودکان توالی متفاوتی از حروف و اعداد را شنیدند (به عنوان مثال، 1 - م - 8 - د)، و از آن‌ها خواسته شد که شنیده‌هایشان را در مدلی تکرار کنند که ابتدا شماره‌ها به ترتیب عددی و سپس حروف الفبا به ترتیب بیایند (به عنوان مثال، 1- 8 - د - م). در این حین فعالیت در قشر جلوی مغز با استفاده از طیف سنجی مادون قرمز نزدیک (NIRS) بررسی شد.

نتایج اولیه در داده‌های NIRS الگو‌های متضادی را در دو گروه سنی نشان داد. در گروه 10 ساله‌ها، کودکان باهوش‌تر فعالیت عصبی بیشتری را در مقایسه با کودکان کم‌هوش نشان دادند. در مقابل، در گروه 12 ساله‌ها، کودکان کم‌هوش تمایل به افزایش فعالیت عصبی در مقایسه با کودکان باهوش نشان می‌دهند.

این نتایج نشان می‌دهد که هم سن و هم هوش در فعالیت در ناحیه جلویی مغز که وظایف حافظه کاری را انجام می‌دهد تأثیر می‌گذارد. پس سن و هوش ارتباط تنگاتنگی با حافظه کاری دارند.

در این مقاله ابتدا با مفاهیم هوش سیال و هوش متبلور آشنا شدیم، بعد به تعریف حافظه کاری پرداختیم و سپس آزمایشی را بررسی کردیم که ارتباط بین سن و هوش با حافظه کاری را نتیجه داد. اگر قسمتی از متن مبهم بود و سوالی داشتید، حتما بپرسید.

منابع: bold.expert ، memory-key.com

نویسنده: «افشین کلهری»